z cyklu: Zagadnienia i perspektywy dotyczące obszarów wiejskich
Kim będą rolnicy, którzy w średnim i długim horyzoncie czasowym będą musieli stawić czoła wyzwaniom takim jak zmiana klimatu, ograniczone zasoby naturalne i postępująca cyfryzacja? W opracowaniu prognostycznym „Rolnicy przyszłości”, przygotowanym przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC) Komisji Europejskiej i Dyrekcję Generalną ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (DG AGRI), stwierdzono, że kluczowe znaczenie dla każdej przyszłej roli będą mieć zrównoważony rozwój i odporność.
Zapewnienie zrównoważonego rozwoju jest coraz ważniejsze we wszystkich aspektach funkcjonowania dzisiejszego świata dotkniętego pandemią COVID-19 – i rolnictwo nie jest wyjątkiem. Projekt „Rolnicy przyszłości”, którego celem było określenie możliwych ról zawodowych rolników w 2040 r. i konsekwencji dla polityki UE, przyniósł konkluzję, że w 2040 r. rolnictwo musi być o wiele bardziej zrównoważone niż dziś, ale też bardziej odporne. Różni rolnicy przyjmują jednak różne podejścia. W związku z tym nasuwa się kilka pytań, zwłaszcza dotyczących spójności polityki zmierzającej w określonym kierunku.
„Do celów badania opracowaliśmy 12 profili rolników(1) w oparciu o obecną różnorodność rolnictwa w Unii Europejskiej (UE), uwzględniając już kilka nowych, zarysowujących się profili”, powiedziały magazynowi Rural Connections doradca DG AGRI ds. prognoz i ocen skutków Florence Buchholzer oraz analityk ds. polityki JRC Anne-Katrin Bock. Profile te przeanalizowano wspólnie z rolnikami i innymi interesariuszami w toku szeregu warsztatów.
„W 2040 r. będziemy mogli więc zaobserwować większą różnorodność rolniczych profili, przy czym te, które obecnie się zarysowują mogą rozwinąć się w profile ugruntowane,” stwierdzili eksperci. Wszyscy rolnicy będą musieli dostosować się do zmieniających się warunków ramowych, „w tym do zmiany klimatu i jej skutków, oprócz kwestii bezpieczeństwa żywności.”
„Ukierunkowane na ludzi badanie pokazuje, że w 2040 r. profile rolników będą musiały odpowiadać zasadzie zrównoważonego rozwoju,” wyjaśniają Buchholzer i Bock.
RÓŻNE PROFILE
Zwłaszcza dla jednego kluczowego profilu – rolnika „regeneracyjnego” – „bardziej ekologiczne rolnictwo głównego nurtu będzie oznaczać zmianę w modelu biznesowym”, stwierdziły ekspertki Komisji.
W 2040 r. rolnicy ci przestaną być pionierami eksperymentującymi z nowymi praktykami i staną się ich strażnikami, zakładając i wspomagając społeczności i stowarzyszenia rolników pragnące stosować zasady zrównoważonego rozwoju pogłębione w stosunku do głównego nurtu.
W odniesieniu do kategorii rolników korporacyjnych, uczestnicy przewidują, że dzięki nowej technologii i systemom wsparcia przedsiębiorstw, rolnictwo przyciągnie także osoby zainteresowane karierą w dużych firmach – „bardziej menedżerów niż zawodowych rolników”. Rolnictwo stałoby się tu częścią przedsiębiorstwa produkującego żywność, przyczyniając się do zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego.
Rolników ukierunkowanych na styl życia, trzeci ważny profil, uważa się za element szerszego ruchu, motywowany chęcią „samospełnienia” i „poszerzenia horyzontów umysłowych”, mówią Buchholzer i Bock.
Preferują oni życie w obszarach wiejskich zamiast w coraz bardziej zatłoczonych i drogich centrach miast. Ta grupa będzie poszukiwać odpowiedniego gospodarstwa, zwykle spółdzielczego, aby zająć się wybraną działalnością i uzyskać niezbędne przeszkolenie.„Przynoszą ze sobą potencjalnie przydatne umiejętności i wiedzę specjalistyczną z innych kontekstów, a także związki z miejskimi społecznościami i konsumentami.”
WYBÓR ROLNICTWA
Skutki zmiany klimatu i degradacji środowiska nie zachęcają do wyboru kariery rolnika. Trzy główne bariery dla tych, którzy chcą zostać rolnikami, to dostęp do ziemi, do finansowania oraz do wiedzy lub szkolenia.(2)
Tymczasem młodzi ludzie postanawiają zająć się rolnictwem ze względów tak różnych, jak same profile. Przykładowo, postęp techniczny może ograniczyć uciążliwość pracy, przez co rolnictwo stanie się bardziej atrakcyjne. W szczególności wśród właścicieli gospodarstw znajdzie się zapewne więcej kobiet. „Wszystko to wpłynie na postrzeganie tego zawodu przez młodych ludzi.”
Oczywiście rentowność rolnictwa i jakość życia w obszarach wiejskich, gdzie działać będzie wielu z przyszłych rolników, również będą mieć znaczenie, jak dodały ekspertki Komisji. W przypadku większości profili rolników spodziewany jest bliższy kontakt z konsumentami. Ma to również związek z większym zapotrzebowaniem na wysokiej jakości żywność produkowaną lokalnie.
Co jest bardziej pozytywne, projekt pokazał, że młodzi ludzie są gotowi, aby dostosować się do przyszłych zmian. Chodzi tu m.in. o radzenie sobie z „megatrendami” – zmianami, które już są widoczne i, jak się oczekuje, znacznie przybiorą na sile w ciągu kolejnych 10–20 lat. Zmiana klimatu i degradacja środowiska to najważniejsze przykłady, pozostałe to niedobory zasobów naturalnych, coraz szybsze przemiany technologiczne i zmieniający się charakter pracy.
ZAGADNIENIA POLITYCZNE
Projekt nie miał na celu przedstawienia konkretnych zaleceń dotyczących polityki rolnej UE w przyszłości, jak wyjaśniły Buchholzer i Bock. Poruszono w nim jednak kwestie, które będą mieć wpływ na nowe ustawodawstwo. Przykładowo, zróżnicowanie rolników w przyszłości odzwierciedla coraz szerszy wachlarz systemów żywnościowych i podejść do zrównoważenia środowiskowego i neutralności klimatycznej.„W obliczu narastających zagrożeń i sytuacji kryzysowych – takich jak zmiana klimatu i pandemia COVID-19, jak zbudować sprzyjającą transformacji odporność, aby rolnicy mogli nadal doskonalić się i dostosowywać?” pytają.
Pekka Pesonen, sekretarz generalny Copa-Cogeca, organizacji reprezentującej europejskich rolników i ich organizacje w UE, stwierdził, że ustawodawstwo rolnicze powinno zawsze wspierać rolników w gwarantowaniu bezpieczeństwa żywnościowego i przyczyniać się do rozwoju obszarów wiejskich. Nowe wnioski dotyczące wspólnej polityki rolnej (WPR) powinny umożliwić rolnikom unijnym „przejście na większą skalę do zrównoważonego rozwoju (na równi w aspektach społecznym, gospodarczym i środowiskowym) i podejmować niezbędne inwestycje, aby mogli ewoluować pod względem swoich ról i produkcji, czego efektem będzie bardziej atrakcyjny sektor jako całość.”
Istotnie, projekt wykazał, że rolnictwo można łączyć z innymi rodzajami działalności oraz że „dla niektórych rolnictwo nie będzie zawodem na całe życie, lecz raczej jednym z kilku etapów w karierze lub rozwoju osobistym,” stwierdziły Buchholzer i Bock. Buchholzer uważa, że to opracowanie, a także powiązane materiały, takie jak filmy, mogą pomóc w poprawie wizerunku rolnictwa i rolników, pokazując, że są oni gotowi przystosować się do wyzwań przyszłości.
Pamiętając o tym, można mieć nadzieję, że ulegnie zmianie obecnie status quo, przy którym siedmiu na dziesięciu (71,5%) spośród właścicieli 10,5 mln gospodarstw rolnych w UE to mężczyźni, z których większość (57,9%) ma 55 lat lub więcej(3). „Rolnictwo może być starym zawodem, ale nie jest staromodne,” stwierdził Pesonen. „Dzięki dostępowi do nowej technologii i nowej wiedzy oraz otwarciu starych rynków, rolnicy z pewnością poczują zachętę do wzięcia pod uwagę możliwości zdywersyfikowania swojej pracy, produkcji i dochodów.”
Autor:
Liz Newmark,
niezależna dziennikarka i redaktorka
liz_newmark@hotmail.com
DODATKOWE INFORMACJE
Opracowanie prognostyczne: Rolnicy przyszłości,
ec.europa.eu/jrc/en/news/who-will-be-farmers-futureforesight-analysis-looks-farming-2040
(1) 12 profili rolników podzielono na sześć profili „ugruntowanych”: adaptacyjno – zróżnicowany, intensywno – wyspecjalizowany, patrymonialno – rodzinny, korporacyjny, niskotowarowy i rekreacyjny, non-profit, natomiast sześć profili „powstających” to: regeneracyjny, kontrolowane środowisko zewnętrzne, mikro-rolnictwo miejskie, start-up biotechnologiczny, rolnictwo społecznościowo – społeczne, oraz ukierunkowany na styl życia – neo-wiejski.
(2) DG AGRI, Komisja Europejska (2017) Modernizacja i uproszczenie WPR – podsumowanie wyników konsultacji publicznych,
ec.europa.eu/info/sites/info/files/food-farming-fisheries/key_policies/documents/summary-public-consul-modernising-simplifying-cap_2017_en.pdf
(3) ec.europa.eu/eurostat/en/web/products-statistical-books/-/KS-FK-19-001
źródło: Rural Connections
GALERIA
