Wdrażanie Planu Strategicznego WPR na dobrze się jeszcze nie rozkręciło, a już Komisja Europejska proponuje, jak budżet unijny na czas od roku 2028 zostanie dostosowany, aby lepiej odpowiadał priorytetom, przed którymi stoi Unia.
Zmiany, które Komisja Europejska 11 lutego zaproponowała w dokumencie dotyczącym przyszłych ram budżetowych [LINK], są znaczące – lepsza koordynacja różnych programów unijnych jak i sprawne wykorzystanie środków unijnych będzie wg Komisji możliwe dzięki radykalnemu zmniejszeniu liczby programów unijnych oraz ujednoliceniu reguł ich wdrażania.
W tych propozycjach chodzi obecnie nie tyle o ilość dostępnych środków, co o priorytety na które będzie je można wykorzystywać i kto będzie na ten temat podejmował decyzje. Zmiany te mogą mieć daleko idące znaczenie dla środków przeznaczonych na obszary wiejskie oraz na rolnictwo.
Z tego względu jest szczególnie istotne, aby zainteresować się zaproszeniem Komisji do wyrażenia swojej opinii na temat następnego budżetu i polityk, które powinien on wspierać. Swoją opinię w tych kwestiach można wyrażać do dnia 6 maja 2025 roku.
Komisja Europejska w swoim dokumencie przedstawiła kluczowe wg niej wyzwania polityczne i budżetowe, które ukształtują projekt następnych wieloletnich ram finansowych (WRF). Należą do nich rosnące napięcia geopolityczne, nielegalna migracja, bezpieczeństwo żywnościowe i ochrona przyrody, zmiana klimatu, utrzymujące się bariery na jednolitym rynku. Dokument przedstawia nowe podejście, które ma uczynić budżet UE bardziej efektywnym i bardziej ukierunkowanym.
Nowe podejście do budżetu UE wg Komisji powinno obejmować:
- plan dla każdego kraju z kluczowymi reformami i inwestycjami, opracowany we współpracy z władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi – czyli znaczna centralizacja zarządzania środkami unijnymi;
- Europejski Fundusz na rzecz Konkurencyjności, który ustanowi zdolność inwestycyjną w celu wsparcia strategicznych sektorów i kluczowych technologii – odpowiedź Komisji na niejeden raport, że gospodarka unijna jest niewystarczająco konkurencyjna;
- finansowanie działań zewnętrznych, które ma większy wpływ, jest bardziej ukierunkowane i zgodne ze strategicznymi interesami – propozycja wzmocnienia pozycji Unii Europejskiej względem działań państw członkowskich wobec reszty świata;
- dodatkowe zabezpieczenia chroniące praworządność – czyli wzmocnienie pozycji Komisji wobec państw członkowskich, które wdrażają politykę niezgodną z priorytetami Unii.
Komisja rozważa połączenie źródeł finansowania, takich jak fundusze strukturalne, wspólna polityka rolna, fundusz sprawiedliwej transformacji, Europejski Fundusz Morski i Rybacki, Europejski Fundusz Społeczny i Klimatyczny.
Komisja także proponuje, aby wykorzystanie tych funduszy zostało zaplanowane w jednym, wspólnym krajowym planie dla wszystkich funduszy: będzie ich zatem 27, a nie ponad 530 jak obecnie.
Komisja Europejska od wielu lat wspiera oddolne podejścia do rozwoju lokalnego – wystarczy wymienić podejście LEADER, zasadę partnerstwa stosowaną przy funduszu rozwoju lokalnego, stosowanie Rozwoju Lokalnego przez Społeczność (RLKS), czy też Pakt dla Wsi.
Rozważając propozycje Komisji warto zwrócić uwagę, na ile propozycje zmian ram budżetowych nie doprowadzą do porzucenia oddolnego podejścia do kształtowania obszarów wiejskich. Wspólną cechą LEADER-a i pozostałych mechanizmów jest uznanie, że o kierunkach finansowania na obszarach wiejskich decydować powinni mieszkańcy tych obszarów, a nie jedynie czy przede wszystkim władze centralne. Komisja Europejska także wymuszała minimalne progi środków, które na LEADER-a muszą być skierowane. Proponowana centralizacja programów jak i ich koncentracja może temu zaszkodzić.
Podczas seminarium zorganizowanym przez LDNet w dniu 19 lutego 2025 roku pt. ‘Nowa architektura polityk i funduszy UE po 2027 roku – jakie miejsce dla rozwoju lokalnego?’ omówiono szanse i zagrożenia związane z propozycjami Komisji Europejskiej [LINK].
Trzy wątki z tych dyskusji wydają się szczególnie istotne:
- doświadczenie pokazuje, że koncentracja programów przez ich łączenie prowadzi do zatracenia lokalnej specyfiki dotyczącej wsparcia. Im bardziej centralnie podejmowane są decyzje budżetowe, tym bardziej państwa krajowe starają się po równo rozprowadzać środki, zamiast koncentrować się na najbardziej potrzebujących;
- przez swoje propozycje Komisja Europejska wydaje się coraz bardziej wycofywać z zarządzania swoimi programami, pozostawiając wszystko w gestii państw członkowskich. Weterani podejścia LEADER wiedzą, jak bardzo przekazanie tego podejścia do państw członkowskich zaszkodziła jego jakości. Należy także zwrócić uwagę na to, że te państwa członkowskie, które dobrze zarządzają rozwojem lokalnym i mają wysoką kulturę administracyjną zachęcająca do oddolnego udziału społeczności, sobie poradzą. Ale co z państwami, gdzie z poszanowaniem lokalnych społeczności jest gorzej?
- proponowana przez Komisję koncentracja budżetów ma mieć na celu poprawę koordynacji działań i przełamanie barier pomiędzy programami. W przypadku środków na rzecz obszarów wiejskich chodzi zaś przede wszystkim o poprawę sposobu zarządzania na poziomie lokalnym. To samo w sobie już stanowi o wartości podejścia LEADER i podobnych mechanizmów. Pozostaje pytanie, jak ten aspekt zagwarantować w przypadku skoncentrowanych i scentralizowanych programów przyszłego budżetu.
Z dyskusji w ramach Paktu dla Wsi jasno wynika, że Komisja uznaje, że nie można marginalizować obszary wiejskie. Dyskusje te także jasno wskazują na wartość dodana środków unijnych, przede wszystkim LEADER-a. Rozwój lokalny, rozwój obszarów wiejskich nie może być zarządzany odgórnie, gdy zróżnicowanie potrzeb i możliwości tych obszarów jest zbyt duże. Kwestie te są równie ważne, jak pytania o priorytety i ilość środków przeznaczonych na te obszary.
Komisja zaprasza wszystkich Europejczyków do wyrażenia swojej opinii na temat kolejnego budżetu i polityk, które powinien on wspierać, przed przedstawieniem formalnego wniosku w lipcu 2025 roku. Rozpoczęła serię konsultacji publicznych, które pozostaną otwarte do 6 maja 2025 roku. Link do konsultacji na temat koncentracji i centralizacji budżetu jest tu:
Wdrażanie funduszy UE z państwami członkowskimi i regionami
Bardziej szczegółowe konsultacje na temat poszczególnych elementów planów wobec wieloletnich ram finansowych UE omawiane są w odrębnych konsultacjach:
Finansowanie UE na rzecz konkurencyjności
Finansowanie UE na działania zewnętrzne
Finansowanie UE na ochronę ludności, gotowość i reagowanie na kryzysy
Finansowanie UE na jednolity rynek i współpracę między organami krajowymi
Europejski Panel Obywatelski ds. nowego budżetu europejskiego
Źródło: www.ksowplus.pl
GALERIA
